تحلیل سناریو(Scenario Analysis)

تحلیل سناریو یک عنصر چالش برانگیز در چارچوب ریسک عملیاتی است. تحلیل سناریو ابزاری را در چارچوب ریسک عملیاتی برای کشف زیان های نادر اما قابل قبول، که می تواند در نتیجه ریسک عملیاتی بوجود آید، را فراهم می کند.

نقش تحلیل سناریو

تحلیل سناریو یکی از عناصر  چارچوب ریسک عملیاتی است که در کنار سایر عناصر، به عنصری مهم در مدیریت و اندازه گیری ریسک عملیاتی تبدیل شده است و روشهای استفاده شده طی چند سال گذشته به سرعت تکامل یافته اند. شرکت ها از تحلیل سناریو برای ارزیابی اکسپوژر رویدادهای با شدت بالا استفاده می کنند.

بر خلاف روش خودارزیابی ریسک و کنترل، تحلیل سناریو بر رویدادهای “دنباله چاق” یا حوادث فاجعه بار نادر تمرکز دارد. این نوع حوادث می تواند شرکت را در معرض خطر جدی قرار دهد. به همین دلیل، تحلیل سناریو یکی از عناصر مورد نیاز در محاسبه سرمایه مورد نیاز ریسک عملیاتی تحت بال ۲، برای هر شرکتی که رویکرد اندازه گیری پیشرفته (AMA) را بکار می برد، توصیه شده است.

شرکتهایی که الزامات AMA را ندارند نیز برنامه های تحلیل سناریو را دنبال می کنند زیرا بینشی ارزشمند از ریسک های عمده پیش روی سازمان فراهم نموده و همچنین فرصتی برای گفتگوی جذاب با خطوط کسب و کار را ایجاد می نماید.

در بال ۲ تعریفی از تحلیل سناریو بیان شده است که تا حدودی مفید است.

"یک بانک باید از تحلیل سناریوی خبرگان و داده های بیرونی برای ارزیابی اکسپوژر رویدادهای با شدت بالا استفاده کند. این رویکرد از دانش مدیران باتجربه کسب و کار و کارشناسان مدیریت ریسک برای استخراج ارزیابی منطقی از زیان های جدی قابل قبول بهره می گیرد. به عنوان مثال، این ارزیابی های متخصصان، می تواند به عنوان پارامترهای فرضی توزیع آماری زیان در نظر گرفته شود. علاوه بر این، برای ارزیابی تأثیر انحراف از مفروضات همبستگی ایجادشده در چارچوب اندازه گیری ریسک عملیاتی بانک، به ویژه برای ارزیابی زیان های بالقوه ناشی از چندین رویداد همزمان زیان ریسک عملیاتی، باید از تحلیل سناریو استفاده شود. با گذشت زمان، چنین ارزیابی هایی باید در مقایسه با تجربه زیان واقعی، اعتبارسنجی و ارزیابی مجدد شوند تا از معقول بودن آنها اطمینان حاصل شود (تأکید مضاعف)"

با این حال، یافتن فرایندی که از مدیران با تجربه در کسب و کار و مدیران ریسک استفاده کند و ارزیابی منطقی از زیان های قابل قبول تولید کند، واقعاً چالش برانگیز است. از جمله این چالش ها و ابهامات می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• چه کسی “باتجربه” است؟
• چه چیزی ارزیابی “منطقی” را تشکیل می دهد؟
• منظور ما از “قابل قبول” چیست؟

رویکردهای تحلیل سناریو

چندین روش مختلف وجود دارد که می تواند برای انجام تحلیل سناریو استفاده شود. برخی از شرکت ها از رویکرد کارگاهی استفاده می کنند؛ برخی مصاحبه می کنند یا داده ها را در تیم های کوچک تجزیه و تحلیل می کنند. برخی از شرکت ها تعداد زیادی کارگاه های تجزیه و تحلیل سناریو را برگزار می کنند، که هر گروه ریسک را در هر کسب و کاری پوشش می دهند؛ برخی فقط چند سناریو را در سطح شرکت اجرا می کنند. برخی از شرکت ها سناریوهای استانداردی را برای هر خط کسب و کار در نظر دارند؛ برخی ترجیح می دهند هر خط کسب و کار سناریوهای خود را توسعه دهد.

رویکرد هرچه باشد، هدف از برنامه تحلیل سناریو، شناسایی آن دسته از رویدادهای بزرگ نادر اما قابل قبول است که باید در چارچوب ریسک عملیاتی گنجانده شوند. در عمل، این بدان معنی است که از افراد، سوالات بسیار دشواری از جمله ” چنین رویدادی ممکن است چقدر بزرگ باشد؟” یا ” آیا ممکن است در 20 سال آینده اتفاق بیافتد؟” پرسیده شود.

اگر قرار باشد خروجی تحلیل سناریو مستقیماً در محاسبه سرمایه استفاده شود، بایستی نتیاج آن  محکم (robust)، قابل تکرار و به خوبی مستندسازی شده باشد. چراکه سرمایه مورد نیاز برای پوشش ریسک عملیاتی تحت چارچوب AMA، قرار است ریسک را در سطح اطمینان 99.9 درصد محاسبه و کنترل کند.

به عبارت دیگر، این روش برای مقابله با یک رویدادی که یکبار در هر هزار سال اتفاق می افتد( 1000/1 ساله) باید کافی باشد. اما گفتگو با مدیران کسب و کار در مورد اینکه آیا ممکن است در طی 1000 سال آینده اتفاقی بیافتد، بی فایده است و لذا اکثر شرکت ها با در نظر گرفتن موارد نادر، روش هایی برای نزدیک شدن به موارد بسیار نادر، تدارک ببینند. به عنوان مثال، بحث در مورد وقوع یک رویداد در طی 10 سال آتی، شاید آسان تر باشد و داده های جمع آوری شده ممکن است به رویدادی نادرتر، تعمیم یابند.

کمیته بال چالش هایی را که بانک ها با این مولفه چارچوب ریسک عملیاتی روبرو بوده اند، تشخیص داده و در دستورالعمل های 2011 AMA خود به شرح زیر راهنمایی های بیشتری ارائه کرده است:
“داده های تحلیل سناریو، نمای آینده نگرانه ای را از مواجهه با ریسک های عملیاتی بالقوه فراهم می کند. یک چارچوب حاکمیت قوی پیرامون فرایند تحلیل سناریو برای اطمینان از یکپارچگی و ثبات در برآوردهای ایجاد شده، ضروری است. ناظران، به طور کلی عناصر زیر را در یک چارچوب تحلیل سناریوی مشخص، در نظر می گیرند:

• فرآیندی کاملاً مشخص و قابل تکرار باشد.
• زمینه ای با کیفیت خوب را برای شرکت کنندگان در فرایند تولید سناریو آماده سازی نماید.
• تسهیل گران واجد شرایط، باتجربه و با ثبات در فرایند تسهیل، وجود داشته باشند.
• نمایندگان مناسب کسب و کار، کارشناسان موضوع وحوزه عملکرد (function) مدیریت ریسک عملیاتی شرکت به عنوان شرکت کنندگان در فرآیند، در نظر گرفته شده باشند.
• برای انتخاب داده های مورد استفاده در توسعه برآورد سناریو، فرآیندی ساختار یافته تدوین شده باشد.
• مستندسازی با کیفیت بالا که استدلال روشنی را در پشتیبانی از خروجی های سناریو ارائه دهد، تهیه شود.
• برای اطمینان از مناسب بودن تخمین سناریو، یک فرایند چالشی مستقل قوی وجود داشته باشد و نظارت توسط حوزه عملکردی مدیریت ریسک عملیاتی شرکت، صورت پذیرد.
• فرایندی که پاسخگوی تغییرات در محیط داخلی و خارجی باشد.
• سازوکارهایی برای کاهش سوء گیری های ذاتی در فرآیند تحلیل سناریو وجود داشته باشد. این سوء گیری ها شامل لنگر انداختن (anchoring)، در دسترس بودن و سوگیری های انگیزشی است.

توجه به این موارد می تواند در طراحی و اجرای صحیح تحلیل سناریو موثر باشد و نتایج حاصل را قابل اطمینان تر نماید.